લોકડાઉનમાં પબ્લીક ડિમાન્ડ ધ્યાનમાં લઇને સરકારે દુરદર્શન પર રામાયણ અને મહાભારત શરૂ કરાવ્યા. તરત નવી માંગ ઉઠી કે જુનું શરૂ કરો જ છો તો શક્તિમાનને પણ લાવો અને સરકારે એ પણ સ્વીકારી લીધું!

પછી તો એવી એવી માંગણીઓ શરૂ થઇ કે ચાણક્ય શરૂ કરાવો અને આમ ને આમ બ્યોમકેશ બક્ષી, સરકસ, બુનિયાદ, અલિફ લૈલા, શ્રીમાન-શ્રીમતી વગેરે શરૂ થયા. ટીવીનો એક આખો યુગ ફરી પાછો આવી ગયો.

એમાં સાથ પુરાવ્યો અમુલની એ ટાઇમની જાહેરાતોએ. ‘અમુલ દુધ પીતા હૈ ઇન્ડીયા‘ હવે નાયરા પણ મસ્ત ટ્યુનમાં બોલે છે! હા, તેને રામાયણથી સખત ચીડ થાય છે પણ તેનું કારણ અલગ છે; રામાયણના કારણે તેના કાર્ટુન મીસ થઇ જાય છે. 😊

હું રામાયણ સખત રસ સાથે જોઇ રહ્યો છું. વર્ષો પહેલાં જોવાયેલી આ જ રામાયણ આજે ઘણો જ અલગ સંદેશ આપે છે. ભગવાન જેવા કોઇ જ વિષય સાથે સંબંધ ન હોવા છતાંયે ભારતીય ઇતિહાસના એક મહામાનવ અને તેની આસપાસના અન્ય કિરદારોના ઉચ્ચ આદર્શ-ત્યાગ-મહાનતા હ્રદયને સ્પર્શે છે.

કેટલુંક અવાસ્તવિક પણ લાગે, ક્યાંક અતિશ્યોક્તિ પણ જણાય છે પરંતુ તે બધું જે-તે સમયમાં નોંધનાર વ્યક્તિના નાયક પ્રત્યેના અતિપ્રેમ વશ હોઇ શકે. રાજાને ભગવાનનો દરજ્જો આપવાની પ્રથા રામાયણ-કાળથી પણ જુની છે. આપણે તો મુળ ઉદ્દેશ પકડીને ચાલીએ તો પણ કથાનક અને તેનું હાર્દ સુંદર છે. રામની સ્થીરતા અને પ્રસન્નતા અપનાવવા જેવી છે.

નવા સમયમાં પણ આવી ઘણી સીરીઝ બની ચુકી છે પણ જુની રામાયણ ગમવાનું કારણ એ પણ છે કે ખોટા ઉમેરણ અને એક્સ્ટ્રા મેલો-ડ્રામા વગર પોઇન્ટ-ટુ-પોઇન્ટ ચાલી રહી છે. તે સમયના ઉપલબ્ધ સાધનો અનુરૂપ બનેલ આ સીરીયલ ઉત્તમ ગણાય એમ છે.

સાથે-સાથે મહાભારત પણ ડીડી-ભારતી પર પ્રસારિત થઇ રહી છે. તેનો પણ એક અલગ સ્વેગ છે! રામાયણથી આગળ વધીને અહીયાં છળ-કપટ-ઇર્ષા-વેર બધું છે. અહીયાં પણ જ્ઞાન તો છે જ પણ કોણ કયું જ્ઞાન મેળવશે તે મેળવનારના પક્ષે વધુ છે, કારણકે મહાભારતમાં માણસની દરેક વૃતિ-પ્રવૃતિનો સમાવેશ છે.

બેશક રામાયણ અને મહાભારત બંને પોતાની ખાસ વિશિષ્ટતા ધરાવે છે. કોઇ એકને બીજાથી ચડીયાતું ન કહી શકાય. આ કોઇ કાલ્પનિક કથા છે કે ઇતિહાસ તે વિશે વર્ષોથી ખોટી ચર્ચા ચાલે છે. મારા મતે તે ભારતવર્ષનો ઇતિહાસ છે.

અચ્છા, આટલા વર્ષે જાણ્યું કે ‘રામાયણ‘ શબ્દનો અર્થ થાય છે ‘રામની યાત્રા‘.

🙏

આ કોઇ છળ કે સપનું નથી ને? વાસ્તવિક્તા આટલી ભયાનક ન હોઇ શકે!? આવું બધું ફિક્શન-મુવી કે વાર્તાઓમાં જ બની શકે યાર..

છેલ્લા બે-ત્રણ દિવસથી સો વાર પોતાની જાતને ખાતરી કરાવી ચુક્યો છું કે હું પુરેપુરો સભાન-અવસ્થામાં છું અને જે બની રહ્યું છે તે બધું સાચે જ થઇ રહ્યું છે!.. દરેક ઉંઘ પછી ઉઠીને હું પોતાને ડબલ-ચેક કરું છું; છતાંયે હજુ મન સ્વીકારવા તૈયાર નથી.

દરેક સાથે બન્યું હશે કે ઉંઘમાં કોઇ સપનામાં એવા ખોવાઇ જઇએ કે તે ક્ષણે ઘટતી વિચિત્ર અવાસ્તવિક ઘટનાઓને જ સાચી માની લઇએ અને આપણે પોતાને ત્યાં સાચે હોવાનો ભ્રમ થઇ આવે. આંખો ખુલે ત્યારે અહેસાસ થાય કે તે માત્ર એક સપનું જ હતું.

મારી સાથે આવું અનેકવાર બની ચુક્યું છે. બિમારીના સમયમાં મને ખરાબ સપના નિયમિત આવતા હોય છે જેમાં એવું-એવું બન્યું હોય છે કે જે વિશે ફરી વિચારતા કંપારી છુટી જાય. હા, મોટાભાગે ભુલાઇ જાય પણ કોઇ-કોઇ સપનાઓ યાદ પણ રહી જાય.

અંદરથી હજુયે ક્યાંક એમ થયા રાખે છે કે મારી ઉંઘ પુરી થશે પછી અથવાતો ગભરાટની એક હદ પછી હું જાગી જઇશ અને આખી દુનિયા જેવી હતી એવી જ ફરી મળી જશે! છેવટે કોરોનાનો ભય એક ખરાબ સ્વપ્ન બનીને રહી જશે. કાશ….

જો આ જ હકિકત હોય તો ખરેખર ભયાનક સમય હવે આવવાનો છે. મારી જનરેશનમાં કોઇએ આવી વૈશ્વિક કુદરતી આફત કે વિશ્વયુધ્ધકાળ નથી દેખ્યો. હાલ તો ઘરમાં જ રહેવું પડે એમ છે. એમપણ સલામત રહેવાનો આ એકમાત્ર ઉપાય છે.

સાઇડટ્રેક: માત્ર વાસ્તવિક્તામાં માનતો હોવા છતાં મને ક્યારેક એવું લાગતું હોય છે કે મારી સામે હકિકતમાં બની રહેલી ઘટના ઘણાં સમય પહેલાં મારા કોઇ સપનામાં બની ચુકી છે.